کاربرد سولفور سدیم در صنایع نساجی

سولفور سدیم یا سولفید سدیم، نام ترکیب شیمیایی زرد رنگ است که در صنایع مختلف، کاربردهای فراوانی دارد. از این ماده در دو صنعت بزرگ دباغی پوست و چرم و همچنین صنایع نساجی استفاده می شود. این نمک معدنی در آب، محلول بوده و در بازار به فرم های مختلفی به فروش می رسد. سولفور سدیم پرک، مایع و جامد کلوخه ای، سه شکل رایج این نمک معدنی هستند. یکی از موارد کاربردی سدیم سولفید، استفاده از آن در صنایع نساجی و رنگرزی است. برای آشنایی با این کاربرد، تا پایان این متن با ما همراه باشید.

رنگدانه های سولفور معمولاً برای تثبیت رنگ و ایجاد سایه های عمیق و شفاف بر روی بافت کتان به کار می روند. این مواد هزینه بسیار اندکی را برای این صنعت در بر دارند. شدت رنگ هایی که با استفاده از رنگدانه های سولفور ایجاد می شود بسیار عالی می باشد؛ البته به استثنای مواردی که بافت کتان در محیط حاوی واکنشگرهای کلره (مواد حاوی کلر) قرار می گیرد. نقش ترکیب سولفور سدیم در صنایع نساجی و رنگرزی، دقیقاً در همین نقطه نمایان می شود.

ترکیب شیمیایی سولفور سدیم به عنوان یک عامل کاهش دهنده و حل کننده در فرآیندهای رنگرزی کتان به کار می رود؛ البته این ماده ماهیت سمی بسیار بالایی دارد و می تواند ترکیب غیر بهداشتی و مضر سولفید هیدروژن را تولید کند. به همین دلیل ارائه راهکار مناسب در این مورد که بتواند اثرات مخرب زیست محیطی سولفور سدیم در نساجی را کاهش دهد، امری ضروری محسوب می شود.

از زمانی که استفاده از رنگدانه های حاوی سولفور برای رنگرزی کتان استفاده شد، اهمیت تجاری آن ها بیش از پیش برای صنعتگران آشکار گشت به طوری از این رنگدانه ها برای تولید طیف رنگی سبز، آبی دریایی، خاکی و سیاه با درخشندگی قابل توجه در بافت کتان استفاده شد. رنگدانه های سولفور در آب، نامحلول هستند؛ بنابراین برای اینکه قابلیت انحلال پذیری آن ها تغییر پیدا کند، لازم از ماده سولفور سدیم برای رنگرزی استفاده شود. سولفور سدیم، تمایل رنگدانه ها به بافت کتان را افزایش می دهد.

پس از آنکه رنگدانه ها و سولفور سدیم با یکدیگر مخلوط شدند، محلول حاصل در زمان معین و دمای مشخص در آب، جوشانده می شود. در ادامه، عملیات شستشو به منظور حذف مواد قلیایی، انجام شده و در نهایت، آنچه حاصل شده است در دمای حدود 50 تا 60 درجه سانتی گراد، به مدت 15 تا 20 دقیقه اکسید می گردد. در پایان رنگرزی، کتان رنگ شده ترجیحاً توسط محلول دی کرومات پتاسیم اسیدی، تیمار می شود تا رنگ های موجود در بافت کتان به راحتی بازیابی شوند؛ در ادامه به طور متوالی، فرآیندهای شستشو با صابون برای حذف رنگدانه های سطحی نیز انجام می شوند.

سولفور سدیم یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی در سطح جهان است. استفاده از آن بسته به نوع فرآیند صنعتی می تواند آلاینده های زیست محیطی ایجاد کند. به طور نمونه در فرآیند رنگرزی کتان با رنگدانه های حاوی سولفور، ترکیب سولفید هیدروژن تولید می شود از نظر آلایندگی خطرناک بوده و جزو آلوده کننده های هوا تلقی می گردد. این ماده همچنین باعث آلودگی منابع آبی می شود.

برای رفع مشکلات آلایندگی ناشی از مصرف سولفور سدیم در رنگرزی کتان، توصیه می شود از مواد جایگزین آن استفاده شود؛ ترکیباتی نظیر گلوکز، هیدروکسی استون، کاهش الکتروشیمیایی، ترکیب هیدروکسید سدیم – مولاس، نمک های آهن در محدوده قلیایی و ...، نمونه هایی از مواد جایگزین سولفور سدیم در این روش هستند.

برخی موارد استفاده از ترکیبات جایگزین که دقیقاً بتوانند مانند ترکیب سولفور سدیم عمل کنند، راندمان بالایی داشته و با محیط زیست، سازگار باشند می توان بهترین راهکار کاهش خطر آلایندگی و سمیت این ماده باشد. برخی از آنزیم ها که به خانواده آنزیم های اکسیدازها و هیدرولازها تعلق دارند برای این هدف مناسب هستند.

بیش از حدود 40% از آنزیم های مصرفی به جای سولفور سدیم در صنایع مختلف در بخش های متنوع به کار می روند و شامل مواردی نظیر کاربرد در صنایع غذایی، چرم، تولید مواد شوینده، تصفیه آب، بازیابی نقره و ... می باشد.