سیانور سدیم

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی سیانور سدیم

ترکیب شیمیایی سیانور سدیم در ساختار مولکولی خود دارای یک اتم سدیم، یک اتم کربن و یک اتم نیتروژن است؛ کربن و نیتروژن در این ماده به صورت یون سیانید یا سیانور وجود دارد. جرم مولی این ماده برابر با 0072/49 گرم بر مول می باشد و چگالی آن برابر با 5055/1 گرم بر سانتی متر مکعب است. سیانید سدیم به طور طبیعی به شکل پودر جامد سفید وجود دارد؛ این ترکیب در دمای 7/563 درجه سانتی گراد ذوب می شود و در دمای حدود 1496 درجه سانتی گراد می جوشد.

میزان حلالیت سیانور سدیم در آب در دمای 10 درجه و 25 درجه سانتی گراد به ترتیب برابر با 15/48 و 7/63 گرم در هر 100 میلی لیتر آب است. این جامد سفید رنگ در حلال هایی نظیر آمونیاک، متانول و اتانول حل می شود، در حلال هایی مانند دی متیل فرم آمید و دی اکسید گوگرد به طور جزئی محلول است و در حلال دی متیل سولفوکساید نامحلول می باشد.

با توجه به اطلاعاتی که در برگه ایمنی ترکیب سیانور سدیم موجود است، این ماده جزو ترکیبات شیمیایی خورنده، سمی و مضر برای محیط زیست دسته بندی شده است. یون سیانید در این ماده باعث ایجاد خاصیت سمی بودن در آن شده است. سیانید سدیم خاصیت اشتعال پذیری ندارد اما توصیه می شود در هنگام کار با آن و یا نگهداری و ذخیره بسته بندی های محصول، تمام نکات ایمنی رعایت شوند. پتاسیم سیانید و هیدروژن سیانید، دو ترکیب یونی مشابه با سیانور سدیم هستند.

روش های تولید سیانور سدیم

سدیم سیانید یا سیانور سدیم در اثر واکنش شیمیایی میان دو ماده سیانید هیدروژن و سدیم هیدروکسید تولید می شود. طبق آماری که از تولید این ماده در سال 2006 به دست آمده است، حدود 500000 تن از سیانید سدیم در جهان به این روش تولید شده است. فرآیند کاستنر (Castner) برای تولید سدیم سیانید شامل واکنش میان سدیم آمید و کربن در دمای بسیار بالا است.

ساختار مولکولی سیانور سدیم و نحوه قرارگیری اتم ها مشابه با ترکیب سدیم کلرید است. آنیون ها و کاتیون ها با عدد کئوردینانسیون 6 در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. پتاسیم سیانید هم یک ترکیب مشابه با سیانور سدیم است. این ماده با سرعت زیاد با اسیدها واکنش می دهد و گاز سیانید هیدروژن آزاد می شود. این فرآیند، یک واکنش شیمیایی بسیار خطرناک است. در صنعت برای از بین بردن خاصیت سمی بودن و جلوگیری از تولید این گاز خطرناک، سیانید سدیم را در تماس با هیدروژن پراکسید (آب اکسیژنه) قرار داده یا به جای گاز هیدروژن سیانید، یون سیانات سدیم و آب تولید شود.

کاربردهای سیانور سدیم

سیانور سدیم عمدتاً برای استخراج فلز طلا و دیگر فلزات گرانبها از معادن استفاده می شود. این ماده باعث می شود فلزات به صورت محلول از بستر سنگ معدن خارج شوند؛ به طور مثال، واکنش سنگ معدن طلا در حضور سیانور سدیم، آب و اکسیژن هوا منجر به تولید سیانید طلا سدیم و هیدروکسید سدیم می شود. برای مطالعه بیشتر در مورد این واکنش می توانید به منبع درج شده در پایان این متن مراجعه نمایید.

سیانور سدیم به عنوان ماده اولیه برای تولید بسیاری از ترکیبات معدنی و آلی نیز در صنایع و آزمایشگاه های تحقیقاتی به کار می رود. سیانید کلراید، سیانوژن کلراید، ترکیبات و مشتقات نیتریل، سنتز ترکیبات آلی، سیانیدها و تولید ترکیبات آلی با خاصیت هسته دوستی زیاد، مهم ترین موارد مصرف سیانید سدیم هستند.

ترکیب سیانور سدیم مانند سایر ترکیبات سیانید محلول، دارای سمیت فراوان است. این ماده به عنوان یک مهارکننده قوی تنفس محسوب می شود. اثر این ماده بر روی کاهش متابولیسم اکسیداتیو و مصرف اکسیژن در چرخه تنفسی سلولی است؛ در نتیجه، اسید لاکتیک که یک محصول بی هوازی است تولید شده و منجر به مرگ می شود. دوز 200 تا 300 میلی گرم از این ماده بسیار مرگبار است.