کاربرد سولفور سدیم در صنایع چرم و پوست

سولفور سدیم، ترکیب جامد زرد مایل به قهوه ای روشن و به شکل پرک یا کلوخه است که در دو گرید آزمایشگاهی و صنعتی در بازار به فروش می رسد. این ترکیب در آب حل می شود و در صنایع مختلفی نظیر دباغی چرم و پوست، جداسازی فلزات از سنگ معدن، تولید رنگ های گوگردی و صنایع نساجی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از مواد شیمیایی، بخصوص جامد سولفور سدیم در صنعت دباغی چرم و پوست در جامعه امروزی رواج یافته است. اگرچه این ماده جامد، کاربرد زیادی دارد اما باید تمام نکاتی ایمنی مواد شیمیایی را در مورد آن رعایت نمود. بسته بندی های حاوی این ماده باید حتماً در انبارهای خشک و خنک و مجهز به سیستم های تهویه نگهداری شوند.

صنعت دباغی، در اصطلاح به حرفه ای اطلاق می شود که در حوزه چرم سازی و جدا کردن پشم و مو از پوست دام و سایر حیوانات فعالیت دارد. در این صنعت بسیار مهم، حضور برخی از ترکیبات شیمیایی نظیر سود (هیدروکسید سدیم)، سولفور سدیم و برخی از اسیدهای معدنی برای پیشرفت عملیات و فرآیندهای دباغی، لازم و ضروری هستند. اما آنچه در تمام این فرآیندها به ویژه استفاده از ترکیبات شیمیایی در دباغی چرم و پوست اهمیت دارد این است که آیا با افزودن برخی ترکیبات مانند سولفور سدیم به پوست حیوانات، از کیفیت نهایی الیاف یا پوست دباغی شده کاسته می شود یا خیر؟ به عبارت دیگر، تولید کنندگان چرم و فعالان صنعت دباغی پوست باید همواره دقت داشته باشند که کیفیت نهایی محصولات آن ها، در درجه اول اهمیت قرار دارد و بنابراین باید در انتخاب مواد شیمیایی افزودنی، حساسیت بیشتری به خرج دهند.

اجازه دهید قبل از آنکه به کیفیت الیاف و چرم های تولید شده در کارخانه ها دباغی با استفاده از سولفور سدیم بپردازیم، اندکی در مورد اهمیت دباغی سخن بگوییم. آمار سالانه کشتار گوسفندان و سایر دام ها به منظور دباغی پوست آن ها و تولید الیاف، چیزی بیش از 24 میلیون رأس گزارش شده است. البته پشم طبیعی که از چیدن پشم های گوسفندان به دست می آیند برای تولید محصولات پشمی کافی نیستند. بنابراین استفاده از روش هایی مانند دباغی پوست برای تولید الیاف بهتر و مقاوم تر در این زمینه، لازم به نظر می رسد.

پس از کشتار دام، پشم های موجود بر روی پوست گوسفندان به روش های مختلفی جداسازی می شوند. همانطور که می دانید باکتری های زیادی به طور طبیعی در پشم حیوانات زندگی می کنند؛ یکی از بهترین روش ها برای جداسازی این باکتری ها و از بین بردن آن ها از پشم، روش تعرق است. روش افزودن مواد شیمیایی، بهترین روش برای جدا کردن پشم از پوست شناخته می شود و شامل مراحل نفوذ مواد شیمیایی مانند سولفور سدیم به داخل پوست، از بین بردن پیاز مو و خارج ساختن پشم از سطح پوست می باشد. الیافی که از این طریق به دست می آیند، پشم دباغی شده نامیده می شوند.

مخلوطی از سولفور سدیم، آهک و آب در کارخانه های دباغی پوست برای جدا کردن پشم از پوست به کار می رود. میزان درصد هر یک از این مواد در مخلوط اولیه، متفاوت است. اگر مدت زمان خیساندن پوست در این مخلوط، مناسب نباشد ممکن است کیفیت و بافت پوست را از بین ببرد. اگر میزان سولفور سدیم در مخلوط فوق، بیش از اندازه استاندارد باشد می تواند به پوست آسیب وارد کند. در برخی از منابع، بهترین زمان خیساندن پوست در این مخلوط را حدود 48 ساعت اعلام نموده اند.

استفاده از مواد شیمیایی در تمام صنایع، همواره مشکلات زیست محیطی را به همراه داشته است. صنایع دباغی، تولید چرم و پوست نیز از این قاعده مستثنی نیستند. فاضلابی که در این صنایع تولید می شوند حاوی مقادیر زیادی مو، ترکیبات قلیایی، مواد آلی با بوی نامطبوع و دارای ذرات معلق بسیار زیادی هستند. وجود ترکیباتی نظیر سولفور سدیم نیز در این فاضلاب ها به عنوان ترکیب حاوی سولفور، برای محیط زیست، خطر آلایندگی به همراه دارد. البته طی سال های اخیر با تحقیقاتی که دانشمندان در این حوزه انجام داده اند، لزوم استفاده از برخی آنزیم های گیاهی، حیوانی و یا میکروبیولوژیکی برای جداسازی پشم از پوست ارائه شده اند. این روش ها کیفیت و نرمی بافت نهایی پوست را افزایش می دهند.